VnHocTap.com giới thiệu đến các em học sinh lớp 12 bài viết Đa bội, nhằm giúp các em học tốt chương trình Sinh học 12.
Nội dung bài viết Đa bội:
1. Khái niệm Đa bội là một dạng đột biến số lượng NST, trong đó, tế bào đột biến chứa nhiều hơn hai lần số đơn bội NST (3n hoặc 4n, 5n…). Những cơ thể mang các tế bào có 3n, 4n … NST gọi là thể đa bội. 2. Phân loại đa bội Có hai loại đa bội là tự đa bội (đa bội cùng nguồn) và dị đa bội (đa bội khác nguồn, đây là các dạng đa bội do lai). a) Tự đa bội là sự tăng một số nguyên lần Số NST đơn bội của cùng một loài và lớn hơn 2n, trong đó 3n, 5n, 7n … gọi là đa bội lẻ ; còn 4n, 6n … là đa bội chẵn. b) Dị đa bội là hiện tượng khi cả hai bộ NST của hai loài khác nhau cùng tồn tại trong một tế bào. Thể dị đa bội được hình thành do lai xa kết hợp với đa bội hoá. n = 9R Các giao tử Quả của Cây lai F, bất thụ n + n = 9R + 9B 2n = nR + nB = 18 n = 9B Đa bội hoá Quả của Raphanus 2n = 18R Quả của Quả của cây song nhị bội hữu thụ 2n + 2n = 18R + 18B (4n = 2nR + 2nB = 36) 2n = 18B Hình 7.2. Quả của cây lai cải củ (Raphanus) với cải bắp (Brassica) Khi lai xa giữa cải củ (Raphanus) có bộ NST 2n = 18R với cây cải bắp (Brassica) có bộ NST 2n = 18B. Cây lai F1 có 18 NST (9R + 9B) bất thụ do bộ NST không tương đồng. Cây lai F, này được đa bội hoá tạo ra thể dị đa bội (song nhị bội) hữu 3. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh trường ngoài, do rối loạn môi trường nội bào hoặc do lai xa giữa hai loài khác nhau. Trong quá trình giảm phân, bộ NST của tế bào không phân li, tạo thành giao tử chứa 2n. Sự kết hợp của giao tử 2n này với giao tử bình thường (1n) sẽ tạo thành thể tam bội (3n), còn nếu kết hợp hai giao tử 2n với nhau sẽ tạo thành thể tứ bội (4n).
Trong lần nguyên nhân đầu tiên của hợp tử (2n), nếu tất cả các cặp NST không phân li thì tạo nên thể tứ bội. Rối loạn nguyên nhân của tế bào xôma dẫn đến hiện tượng khảm ở mô và cơ quan của cơ thể sinh vật. 4. Hậu quả và vai trò ở thực vật, đa bội thường gặp ở hầu hết các nhóm cây. Thể đa bội lẻ (3n, 5n…) hầu như không có khả năng sinh giao tử bình thường. Các giống cây ăn quả không hạt như dưa hấu, nho… thường là đa bội lẻ. Tế bào của thể đa bội có hàm lượng ADN tăng lên gấp bội, do vậy quá trình tổng hợp các chất hữu cơ xảy ra mạnh mẽ. Tế bào của thể đa bội có kích thước lớn hơn tế bào bình thường dẫn đến cơ quan sinh dưỡng có kích thước lớn, phát triển khoẻ, chống chịu tốt. Các thể đa bội chẵn (4n) hoặc thể dị đa bội có thể tạo thành giống mới, có ý nghĩa trong tiến hoá và chọn giống. Thể đa bội ở động vật thường ít gặp. Ở một số loài, thể đa bội có thể thấy trong tự nhiên và có thể được tạo ra bằng thực nghiệm. Ngày nay, người ta đã tạo được thể tứ bội (4n) ở tằm dâu. Ở các loài lưỡng tính như giun đũa, giun đất có thể gặp các dạng đa bội khác nhau.